Globale cijfers duiden aan dat de bedrijfskosten voor burnout meer dan 300 miljard per jaar kost. Dit is voor werkgevers natuurlijk een belangrijke reden om in te zetten op het voorkomen van ziekteverzuim, maar ook om in te zetten op de juiste middelen van genezen.
Een gerichte sportinterventie heeft de potentie om op een kosteneffectieve manier burnout aan te pakken. Een win-win voor zowel organisatie als werknemer.
We weten, aan de hand van mijn vorige artikel, dat een vorm van fysieke activiteit bewezen positief effect heeft op de belangrijkste symptomen van burnout. Het geeft een boost aan psychologische verandering door verschillende processen die door fysieke activiteit in gang worden gebracht.
Fysieke inspanning heeft op nog meer niveaus een positieve invloed, om deze reden is het handig om de niveaus op te delen in: biologisch, mentaal en indirect effect. De indirecte effecten laat ik buiten scope voor dit artikel.
Cardiovasculaire training en krachttraining hebben een vergelijkbare impact op ons biologisch mechanisme.
De aanmaak van neurotransmitters en het proces van neurogenese wordt met deze trainingsinterventies in gang gezet. Ik zal hieronder toelichten wat deze processen zijn en waarom ze belangrijk zijn.
Biologisch mechanisme en burnout
Allereerst het proces van neurogenese: dit proces is een al langer bekend fenomeen, maar heeft zich pas in de laatste jaren wetenschappelijk bewezen. Het houdt, simpel gezegd, in dat er een proces in gang wordt gebracht dat het brein zichzelf kan herstellen (1). Hersencellen splitsen zich namelijk af en verplaatsen zich naar de gebieden in de hersenen waar de voorraad neuronen moet worden bijgevuld (2)
Waarom is dit belangrijk? Wanneer je langdurig onder spanning/ stress hebt gestaan, is er een verstoring in de lichamelijke en geestelijke functie ontstaan. Ofwel: er is roofbouw gepleegd in de hersenen en deze hebben negatieve gevolgen ervaren van de stress. Dit zorgt voor veranderingen in mood, vergroting van somberheid, foggy brain en verandering in gedrag.
Dit betekent dat schade, die door langdurige stress is veroorzaakt aan de hersenen, in zekere zin hersteld kan worden. Het proces van neurogenese heeft zich met name bewezen in gang te worden gezet bij cardiovasculaire training (3).
Het bewijs dat krachttraining neurogenese in gang zet is er (nog) niet, maar we weten wel dat krachttraining een belangrijke invloed heeft op onze cognitieve capaciteit, dat wordt gereguleerd vanuit onze hippocampus. (4)
Een tweede belangrijk biologisch fenomeen is, dat training de aanmaak van neurotransmitters op gang brengt. Dit verklaart ook de bevindingen uit meerdere studies, dat cliënten een vergroting van hun psychologisch welbevinden ervoeren bij trainingsinterventies.
Er bestaan zo'n 40 type neurotransmitters maar de belangrijkste voor dit artikel zijn: endorfine, norepinefrine, serotonine en dopamine. Allemaal spelen ze een rol in ons biologische mechanisme en zorgen voor ons welbevinden.
De aanmaak van endorfine neemt toe tijdens het sporten in onze hersenen, maar het zorgt ook voor een beter functioneren van ons endorfinesysteem. Endorfine is een zeer krachtig neurotransmitter en kan een stressreactie binnen een minuut stil leggen!
Norepinefrine is de neurotransmitter die betrokken is bij verbetering van ons zelfvertrouwen, iets wat vaak door depressieve gevoelens is verstoord. Door te bewegen verhogen we onmiddellijk het aandeel van deze neurotransmitter in ons brein.
Serotonine, ook wel het bekende geluksstofje in de hersenen, wordt eveneens verhoogd. Deze neurotransmitter heeft invloed op je stemming, je welbevinden en impulscontrole. Serotonine kan het effect van cortisol neutraliseren, alsmede een positief effect hebben op onze slaap.
Tenslotte, beweging heeft een gunstig effect op de aanmaak van dopamine. Dopamine speelt een rol in de communicatie tussen hersencellen. Deze is belangrijk voor aandacht en beloning. In het bijzonder zien we dat intensieve aerobe training de aanmaak van dopamine toe laat nemen en herstelt de dopaminegevoeligheid. (5)
De lijst met positieve invloed op ons biologisch mechanisme is uitgebreider dan hier beschreven. Echter ik beperk mij tot de kern, dat het beste onderbouwd wat bewegen kan doen op de belangrijkste symptomen van burnout.
Mentaal welbevinden en burnout
Mentaal welbevinden is wat complexer te duiden, omdat dit lastig meetbaar te maken is. Echter uit meerdere studies kunnen we opmaken dat een trainingsinterventie invloed heeft op gevoelens van: eigenwaarde, zelfbeeld, zelfcontrole en brengt een vergroting in het geloof in eigen kunnen teweeg. (Eigeneffectiviteit).(6)
Wanneer iemand burnout is, dan zijn er 3 componenten die er over het algemeen spelen, namelijk: emotionele uitputting, distantiering tot zichzelf en een ander (vertekend zelfbeeld) en een gebrek aan een gevoel van zelfrealisatie (eigen effectiviteit).(7)
Er zijn zeer veel studies verder te vinden die een vorm van fysieke activiteit als bewezen interventie verklaren voor de behandeling van burnout. Meer specifiek zijn er 2 belangrijke studies die onderstrepen dat een mix van cardiovasculaire- en krachttrainingsinterventies tezamen het beste resultaat opleveren op het mentaal welbevinden.
In een eerste belangrijke studie in 2015 is er gekeken naar de relatieve effecten van beide type interventies.(8)
De opzet van de studie was klein, 49 deelnemers werden voor een periode van 4 weken in een trainingsregime gezet van kracht- en cardiovasculaire training en werden afgezet tegen een controlegroep die geen trainingsregime kregen. De deelnemers werden gemeten langs de schalen van: SEES (subjective exercise experience scale), de PSS (perceived stress scale) en de MBI (Maslach burnout inventory).
De resultaten na 4 weken waren veel belovend. De participanten die een trainingsregime waren toebedeeld ervoeren een groter positief welzijnsniveau, tegelijkertijd werd er minder psychische angst, stress en emotionele uitputting ervaren.
Cardiovasculaire training leek de meeste invloed te hebben op het vergroten van het algemene welzijnsniveau en in de vermindering van psychische angst, stressperceptie en emotionele uitputting.
Krachttraining had aantoonbaar effect op het vergroten van het algemene welzijnsniveau, verminderen van de stressperceptie en het had een positieve invloed op het gevoel van persoonlijke effectiviteit.
Gezien het feit dat de effecten substantieel waren, kan worden aangenomen dat de trainingsinterventies een zeer effectieve vorm van behandeling bij burnout kunnen zijn. Echter wordt er ook benadrukt dat er een grotere groep getest moet worden om verdere conclusies te trekken.
Een tweede belangrijke en interessante studie dat heeft gekeken naar een gecombineerd trainingsprogramma en de effecten op de symptomen van burnout is uitgevoerd in 2021.(9)
De studie bestond uit een 8 weken durend gecombineerd trainingsprogramma, waarbij de effecten op burnout symptomen en stressperceptie werden gemeten. 42 mannen die aan burnout leden werden willekeurig geselecteerd. Zij waren óf onderdeel van de controlegroep óf onderdeel van het trainingsprogramma.
De trainingsinterventie hield in: een cardiovasculaire-, kracht en behendigheid-(agility) training. Ook hier werden de MBI en de PSS schalen gebruikt voor het meten van de resultaten. De trainingsintensiteit van de interventies lag rond de 60—80% van de maximale hartslag (max HR). Na 8 weken, heeft de interventie gezorgd voor verbetering van de burnout symptomen (Emotionele uitputting, depersonalisatie & persoonlijke effectiviteit) en de stressperceptie. Ook hier werd gesteld dat de resultaten belangrijke praktische relevantie hadden, aangezien de gemeten effecten substantieel waren.
De resultaten van dit gecombineerde trainingsinterventie programma loten aan op de conclusies uit het onderzoek van Bretland en Thornsteinson, 2015. Er wordt ook hier gesteld dat meerdere typen interventie voordeel opleveren, namelijk dat er op deze manier meer componenten van fysieke (en mentale) fitness worden aanpakt. Ook hier wordt herhaald dat krachttraining effectief is in het vergroten van het gevoel van persoonlijke effectiviteit en dat aerobe training een positief effect heeft op symptomen van emotionele uitputting.
Een nieuwe toevoeging is de behendigheidsinterventie. De effecten hiervan zijn nog onvoldoende onderzocht om al conclusies te kunnen trekken. Toch is het een interessante interventie, want wat wel bekend is, is dat de behendigheidstraining een bewezen invloed heeft op de verbetering van psychische, cognitieve en psychomotorische prestaties. (Lennmann et al., 2013). Er is verder nog een studie geweest waarbij krachttraining en behendigheidstraining zijn gecombineerd. Hier werden wel verbeteringen op stress coping en stressperceptie geconstateerd (Fischetti et al., 2019) maar het is nog te vroeg om te kunnen stellen dat bewezen is dat het van invloed is op de symptomen van burnout.
Overview van de interventies op het mentale welzijn:
Cardiovasculare interventie |
Resistance training interventie |
Psychological distress (greater effect) |
Personal accomplishment (greater effect) |
Less perceived stress |
Less perceived stress |
Emotional exhaustion reduction |
Emotional exhaustion reduction |
Positive well-being |
Positive well-being |
Burnout en de gevolgen van langdurige stress heeft dus een biologisch afbreuk effect op ons lichaam. Langdurige stress heeft invloed op ons brein en veroorzaakt een verstoring in de afgifte van neurotransmitters. Dit resulteert in gevoelens van somberheid, depressie, futloosheid en de algehele cognitie gaat hiermee achteruit.
Door kracht en aerobe training brengen we de aanmaak van neurotransmitters op gang die helpen in het verlichten van stress, somberheid en verbeteren onze cognitieve capaciteiten.
Ook is bewezen dat een intensieve aerobe trainingsinterventie het proces van neurogenese op gang brengt, waarbij de negatieve gevolgen van stress in ons brein enigszins teniet kunnen worden gedaan.
Een gecombineerde trainingsinterventie heeft ook een positief effect op ons mentaal welbevinden en is een belangrijk onderdeel van de behandeling bij burnout.
Juist de combinatie van kracht en aerobe training zorgt voor een zo volledig mogelijke aanpak op de belangrijkste symptomen van burnout.
Wil jij graag op een veilige manier gaan sporten en van je burnout afkomen? Neem dan contact op voor een vrijblijvende kennismaking.