Er wordt veel geschreven over burnout ten gevolge van langdurige stress. Wat is nu eigenlijk stress en wanneer vormt dit nu een probleem en wanneer niet? 

Ons lichaam is een prachtig en wonderlijk systeem, dat belangrijke mechanismes heeft ontwikkeld voor ons bestaansrecht. Zo geldt dit ook voor onze stresscyclus . Deze opereert altijd hetzelfde, maar wordt getriggerd door vele verschillende factoren. Ik probeer in dit artikel een kort en overzichtelijk beeld te schetsen van wat stress triggert en wat het met ons lichaam doet. Ik kan je zeggen, stress is lang zo negatief niet als we soms denken!

Verstoring homeostase 

Een stressor (of stressprikkel) is een situatie dat onze homeostase verstoord. Bij homeostase wordt er in het lichaam een evenwicht gemaakt. Wij proberen alles in ons lichaam hetzelfde te houden ook als de omstandigheden buiten veranderen. Je kan bijvoorbeeld denken aan onze temperatuur regulatie. We gaan zweten als het heel warm is, we gaan bibberen als het heel koud is.  

Stressreactie 

Wanneer er een stressprikkel wordt toegediend, is er ook een reactie. Deze reactie is er om onze aandacht te vragen, om een bedreiging te managen of om schade in het lichaam te behandelen. Dit alles met als doel om dat evenwicht (de homeostase) in ons lichaam terug te brengen.  

Type stressors 

Er zijn vele verschillende stressors en deze zijn cumulatief. Het kan bijvoorbeeld iets externs zijn (iets wat daadwerkelijk buiten gebeurt) of iets interns (een gevoelsbeleving).  

We zouden stressors dus kunnen opdelen in mentaal, fysiek, emotioneel, existentieel, relationeel en omgeving. Waar het hier om gaat is dat alle type stressors zich kunnen opstapelen vanuit allemaal verschillende oorzaken.  

Een voorbeeld:  

Een werknemer 40 jaar, slaapt slecht (fysieke stress), werkt in shifts (dag/nacht - omgevingsstress), is vaak blootgesteld aan veel herrie (omgeving stress), is bezorgd over de reorganisatie (emotionele stress), heeft 2 kinderen, heeft geen supportsysteem om haar heen (sociale stress) 

Zoals je ziet kunnen er dus enorm veel type stressors zijn en wanneer het aantal stressors oploopt zal het ook steeds lastiger worden voor het lichaam om terug in evenwicht te brengen.  

Interne stress  

Interne stress heeft te maken met onze perceptie op een stressor. Die is negatief of positief.  Positieve stress noemen we ook wel “eustress”. Dit is te kwalificeren als een leerervaring of iets waardoor we persoonlijke groei doormaken. Het tegenovergestelde hiervan noemen we “ distress” ook wel het type stress dat ons stuk maakt. Het kan dus van individu tot individu verschillen hoe en wat nu stress oplevert en een exact dezelfde situatie kan twee hele verschillende uitkomsten hebben door iemand zijn/haar gevoelsbeleving. 
Je kan bijvoorbeeld denken aan een kwalificatietoernooi voor de olympische spelen. De stress om te presteren maakt de ene topsporter nu juist super scherp en alert en presteert alleen maar beter door de druk (positieve stress), waar het de andere sporter nu juist lam legt en de druk de prestatie naar beneden haalt (negatieve stress). De laatste persoon zal dus allemaal mechanismen moeten ontwikkelen om deze stress hem/haar niet lam te laten leggen. 

Een"normale” stress cyclus 

Hoe ziet zo een cyclus van stress prikkel tot aan het herstel er dan precies uit en wat doet ons lichaam? Als we kijken naar een “normale” stress cyclus dan zorgt dit proces ervoor dat ons lichaam aan het einde van deze cyclus sterker is geworden en haar nieuwe verbeterde evenwicht heeft gevonden.  

Zo een cyclus ziet er dan als volgt uit  

• We beginnen in homeostase 

• We krijgen een stressor dat de homeostase beïnvloedt 

• • Dit kan een heftige workout bijvoorbeeld zijn 

• We treden een “alarm” fase in 

• • Gedurende deze fase verslechtert onze status tijdelijk en is hetzelfde niveau van performance aan houden uitdagend  

• • Aan het einde van deze fase zal er (in het geval van een workout) lichte schade zijn opgetreden aan onze spieren bijvoorbeeld 

• Herstel en opbouwfase 

• • In dit proces worden we sterker en meer weerbaar tegen toekomstige stressprikkels 

• • Dit kan bijvoorbeeld betekenen: 

• • • Ons immuunsysteem is robuuster geworden 

• • • Onze energietransfer is efficiënter geworden 

• • • Je spieren zijn sterker 

Wat je hier uit kan concluderen, is dat onze baseline homeostase is opgeschoven na een stressprikkel. Ofwel: we zijn dus ietsje beter dan voorheen.

Wanneer dit systeem goed functioneert, zorgt de stressrespons ervoor dat we gefocust kunnen zijn, ons energiek voelen en alert zijn en laat ons tot zaken in staat zijn waar we misschien tegenop zien. Eigenlijk is stress dus een heel positief en mooi systeem van ons lichaam, bedoeld om ons sterker te maken. Het wordt echter wel een probleem op het moment dat het niet meer lukt om goed te herstellen. Wanneer dit niet meer lukt zal stress ervoor gaan zorgen dat het ons lichaam beschadigd, ons humeur beïnvloedt, onze productiviteit achteruitgaat en onze relaties en kwaliteit van leven fundamenteel achteruitgaat.  
We verwijten vaak mensen dat ze niet goed voor zichzelf zorgen door slechte gewoontes en dat ze het aan zichzelf dus te wijten hebben dat ze niet herstellen.  
Wat belangrijk is te vermelden is dat gewoontes die worden gekwalificeerd als “slechte gewoontes” vaak methodes zijn die juist worden ingezet door het individu om met de stress om te gaan. Die slechte gewoontes zijn dus niet vluchtige keuzes die gemaakt worden omdat diegene lui is, ongemotiveerd of zelfdestructief is. Elk gedrag, ook slecht gedrag, is dus een manier om met stress om te gaan.  

Samengevat, of iets stressvol is of niet en wat voor type stress het is, het is afhankelijk van onze interpretatie en onze relatie ten opzichte van die stress.  
 
Eveneens is het afhankelijk van de volgende factoren:  

• hoe lang de stress duurt 
• hoe intens de stress is  
• hoe we herstellen van die stress.  

Dat laatste is key als het gaat om het voorkomen van burn-out.

Over hoe we herstel kunnen bevorderen en wat goed herstel betekent ga ik verder uitleggen in een volgend artikel.